تست ذرات مغناطیسی (Magnetic Particle Testing – MPT) یکی از روش‌های بازرسی غیرمخرب (NDT) است که برای تشخیص ترک‌ها و ناپیوستگی‌های سطحی و نیمه‌سطحی در مواد فرومغناطیسی مانند فولاد و آهن استفاده می‌شود. این روش با استفاده از خاصیت مغناطیسی مواد، توانایی شناسایی عیوبی را دارد که به چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند.
در این روش، ابتدا قطعه تحت آزمایش با اعمال یک میدان مغناطیسی، مغناطیسی می‌شود. این میدان مغناطیسی از قطعه عبور کرده و در صورت وجود ترک یا ناپیوستگی در سطح یا نزدیک به سطح، جریان مغناطیسی در آن نقطه دچار تغییر می‌شود. این تغییر باعث ایجاد نشتی میدان مغناطیسی در محل عیب می‌شود. سپس با پاشیدن ذرات مغناطیسی (خشک یا در محلول) بر روی سطح قطعه، این ذرات در نقاطی که نشتی میدان وجود دارد جمع می‌شوند و به این ترتیب ترک‌ها یا ناپیوستگی‌ها قابل مشاهده می‌شوند.
اصول تست ذرات مغناطیسی
تست ذرات مغناطیسی بر پایه قوانین مغناطیس و رفتار مواد فرومغناطیسی مانند آهن و فولاد استوار است. مواد فرومغناطیسی قادرند تحت تأثیر میدان مغناطیسی، مغناطیسی شوند. در این روش، قطعه‌ای از جنس ماده فرومغناطیسی تحت یک میدان مغناطیسی قرار می‌گیرد. این میدان مغناطیسی ممکن است به صورت مستقیم یا با عبور جریان الکتریکی از قطعه ایجاد شود.
اگر قطعه هیچ‌گونه نقصی نداشته باشد، خطوط مغناطیسی به صورت پیوسته از درون قطعه عبور کرده و قطعه به‌درستی مغناطیسی می‌شود. اما در صورتی که ترک یا نقصی در سطح یا نزدیک به سطح قطعه وجود داشته باشد، این نقص باعث اختلال در خطوط مغناطیسی می‌شود و یک “نشت مغناطیسی” در نزدیکی ترک ایجاد می‌شود.
برای شناسایی این نشت‌های مغناطیسی، از ذرات مغناطیسی (معمولاً پودر آهن یا ذرات مغناطیسی معلق در مایع) استفاده می‌شود. این ذرات به نواحی دارای نشت مغناطیسی جذب می‌شوند و در آنجا تجمع می‌کنند. تجمع این ذرات نشان‌دهنده محل عیب است و به راحتی با چشم قابل مشاهده است. در مواردی که نیاز به تشخیص دقیق‌تر وجود دارد، از مواد رنگی یا فلوئورسنت استفاده می‌شود که در زیر نور فرابنفش به وضوح مشخص می‌شوند.
مراحل انجام تست ذرات مغناطیسی
فرآیند تست ذرات مغناطیسی به چند مرحله اصلی تقسیم می‌شود:
آماده‌سازی سطح
پیش از شروع آزمون، سطح قطعه باید تمیز شود. هر گونه آلودگی مانند روغن، گریس، زنگ‌زدگی یا سایر ذرات ممکن است مانع از مشاهده دقیق نتایج شود. سطح باید کاملاً خشک و تمیز باشد تا ذرات مغناطیسی بتوانند به‌خوبی به نواحی دارای نشت مغناطیسی جذب شوند.
مغناطیس کردن قطعه
برای مغناطیس کردن قطعه، می‌توان از دو روش اصلی استفاده کرد:
- روش مستقیم: در این روش، جریان الکتریکی از خود قطعه عبور می‌کند و میدان مغناطیسی ایجاد می‌شود.
- روش غیرمستقیم: در این روش، یک سیم‌پیچ یا الکترومغناطیس در اطراف قطعه قرار می‌گیرد و میدان مغناطیسی از بیرون به قطعه القا می‌شود.
اعمال ذرات مغناطیسی
پس از مغناطیس کردن قطعه، ذرات مغناطیسی به صورت پودر یا به شکل معلق در یک مایع روی سطح قطعه اعمال می‌شوند. این ذرات به نواحی دارای نشت مغناطیسی جذب شده و در آنجا تجمع می‌کنند.
بررسی و تحلیل نتایج
پس از اعمال ذرات مغناطیسی، سطح قطعه به دقت بررسی می‌شود. هر گونه تجمع ذرات در نواحی خاص، نشان‌دهنده وجود نقص است. این نقص‌ها می‌توانند به صورت ترک‌ها، شکاف‌ها، جوش‌های ناقص یا حفره‌های زیر سطحی ظاهر شوند.
مغناطیس‌زدایی و تمیزکاری
پس از انجام تست و ثبت نتایج، قطعه باید مغناطیس‌زدایی شود تا از باقی ماندن هرگونه خاصیت مغناطیسی در آن جلوگیری شود. این کار معمولاً با عبور قطعه از یک میدان مغناطیسی کاهشی انجام می‌شود. سپس قطعه تمیز می‌شود تا هر گونه ذرات مغناطیسی باقی‌مانده برداشته شود.
یکی از ساده ترین ابزار تست ذرات مغناطیسی یوک مغناطیسی است که نمونه آن از شرکت Sabi Kensa ژاپن را در زیر مشاهده می کنید.
مزایای تست ذرات مغناطیسی
تست ذرات مغناطیسی دارای چندین مزیت است که آن را به یکی از روش‌های پرکاربرد در صنایع مختلف تبدیل کرده است:
- حساسیت بالا به عیوب سطحی و زیر سطحی
- سرعت بالا در انجام آزمون و مشاهده سریع نتایج
- قابلیت انجام در محل بدون نیاز به برش یا نمونه‌برداری از قطعه
- هزینه‌های نسبتاً پایین نسبت به سایر روش‌های غیرمخرب
- عدم نیاز به تجهیزات پیچیده و قابل حمل بودن دستگاه‌های مورد نیاز
محدودیت‌های تست ذرات مغناطیسی
با وجود مزایای ذکر شده، تست ذرات مغناطیسی دارای برخی محدودیت‌ها نیز هست:
- این روش فقط برای مواد فرومغناطیسی (مانند فولاد و آهن) کاربرد دارد و برای مواد غیرمغناطیسی مانند آلومینیوم یا مس قابل استفاده نیست.
- این روش برای تشخیص عیوب عمیق در قطعات کارایی ندارد و محدود به شناسایی عیوب سطحی یا نزدیک به سطح است.
- برای مشاهده دقیق‌تر نتایج، ممکن است نیاز به نور فرابنفش و استفاده از مواد فلوئورسنت باشد که این موضوع در شرایط نوری ضعیف ممکن است چالش‌برانگیز باشد.
صفحات پیشنهادی:
نقش تست ذرات مغناطیسی در صنعت
تست ذرات مغناطیسی در بسیاری از صنایع به عنوان یکی از اصلی‌ترین روش‌های بازرسی غیرمخرب به‌کار می‌رود. این روش به‌ویژه در صنایعی که نیاز به کنترل کیفیت بالا و شناسایی عیوب سطحی دارند، بسیار مؤثر است. در ادامه، به برخی از نقش‌های مهم این روش در صنایع مختلف اشاره می‌شود:
صنعت نفت و گاز
در صنعت نفت و گاز، تجهیزات تحت فشار مانند لوله‌ها، مخازن و اتصالات جوشی نیاز به بررسی دقیق دارند. ترک‌ها و شکستگی‌های سطحی در این تجهیزات می‌توانند به نشت مواد خطرناک و در نهایت به حوادث فاجعه‌بار منجر شوند. تست ذرات مغناطیسی به‌طور گسترده برای بازرسی جوش‌ها و شناسایی عیوب سطحی در این تجهیزات استفاده می‌شود.
صنعت هوافضا
در صنعت هوافضا، اطمینان از سلامت ساختاری قطعات و جلوگیری از هر گونه نقص سطحی که ممکن است به خرابی منجر شود، اهمیت بالایی دارد. تست ذرات مغناطیسی به عنوان یکی از روش‌های کلیدی در بازرسی پره‌های توربین، قطعات فلزی بدنه هواپیما و قطعات موتور به‌کار می‌رود.
صنعت خودروسازی
در تولید قطعات خودرو، به‌ویژه قطعاتی که تحت بارهای زیاد قرار دارند مانند قطعات موتور و شاسی، هر گونه نقص سطحی می‌تواند به شکست زودهنگام منجر شود. تست ذرات مغناطیسی به‌طور گسترده در کنترل کیفیت قطعات خودرویی به‌کار می‌رود تا از ایمنی و دوام آنها اطمینان حاصل شود.
صنعت ساخت و ساز
در پروژه‌های ساخت و ساز، به‌ویژه در سازه‌های فلزی مانند پل‌ها و ساختمان‌های بلند، تست ذرات مغناطیسی برای بررسی جوش‌ها و اتصالات فلزی استفاده می‌شود تا از ایمنی و دوام سازه‌ها اطمینان حاصل شود.
نتیجه‌گیری
تست ذرات مغناطیسی به عنوان یکی از روش‌های کارآمد و حساس برای شناسایی عیوب سطحی در مواد فرومغناطیسی، نقش حیاتی در بازرسی‌های غیرمخرب صنعتی دارد. این روش به دلیل سادگی، سرعت بالا و هزینه کم در بسیاری از صنایع مانند نفت و گاز، هوافضا، خودروسازی و ساخت و ساز به‌کار می‌رود و از ایجاد خطرات جدی و هزینه‌های ناشی از خرابی تجهیزات جلوگیری می‌کند. برای خرید تجهیزات بازرسی غیر مخرب به سایت مجموعه زنگ آزمون مراجعه کنید.
